Bana Bir Daire Çiz ve Sana Nereli Olduğunu Söyleyeyim

İnsanların davranışları yaşadıkları topluma göre mi şekillenir yoksa toplumlar insanların davranışlarıyla mı oluşur? Bu sorunun cevaplanması oldukça zor fakat 2017 yılında yapılan bir araştırmaya göre, insanların çizdikleri dairelerde bile yetiştikleri toplumun izleri görülüyor!

148 Farklı Ülkeden 118.000'den Fazla Katılımcı

Eğer mümkünse yanınıza bir kağıt ve bir kalem alın. Ardından kağıda rastgele bir daire çizin. Eğer kağıt veya kaleme ulaşmanız mümkün değilse gözlerinizi kapatın ve bir daire çizdiğinizi hayal edin. Dairenizi saat yönünde mi çizdiniz yoksa saat yönünün tersine mi? Dairenizi çizmeye yukarıdan mı başladınız yoksa aşağıdan mı? Bu soruların cevabında yaşadığınız ülkeye ve yetiştiğiniz topluma dair bilgiler saklı olabilir! 148 farklı ülkeden 118.000’den fazla kişinin katılımcısı olduğu bir deneyde insanlardan daire çizmeleri istenmiş. Yaptıkları çizimler ve nasıl yaptıkları kayıt altında tutularak deney bitiminde veriler analiz edilmiş.

Daire Çizimlerinde Saat Yönü Tartışması

Amerikalıların %86’sı dairelerini saat yönünün tersine çizmiş. İngilizler ve Avustralyalılar da çizimlerini saat yönünün tersine göre yapmış. Almanlarda ve Fransızlarda saat yönünün tersine çizme oranı %90’lara kadar ulaşmış. Fakat Japonların %80’i dairelerini saat yönünde çizmiş. Japonların dışında Çinliler de daireleri saat yönünde çizme eğilimde bulunmuş. Araştırmayı gerçekleştirenler, bu farklılığın dillerden kaynaklı olabileceğini düşünmüş ve milletlerin yazım kuralarını ve alfabelerini incelemeye başlamış. İncelemelerin sonucunda Japonların ve Çinlilerin yazmak için kullandıkları karakterlerin sol yukarıdan başlayıp sağ aşağıda tamamlandığını keşfetmişler. Bu da eğitim hayatına Çince veya Japonca ile başlayanların dairelerini çoğunlukla saat yönünde çizdiğini ortaya koymuş. Batı toplumlarında dairelerin çoğunlukla saat yönünde çizilmesinin en büyük etkeni tıpkı Asya ülkelerinde olduğu gibi yazım dili. Amerika’daki çocukların yazmayı öğrenirken kullandıkları kitapçıkta neredeyse her harfin saat yönünün tersine çizildiği görülüyor.

Üçgen Çiziminde Beklenmedik Sonuç

Ardından araştırma biraz daha genişletilmiş ve insanların üçgeni nasıl çizdiğini değerlendirmeye karar vermişler. Üçgen çizimi deneylerinin sonucu, daire çizme deneyinin sonuçlarıyla neredeyse aynı çıkmış. Öyle ki Çinliler ve Japonların yanı sıra Tayvanlılar ve Koreliler de üçgeni büyük bir oranla benzer şekilde çizmiş. Kalem kağıda değdikten sonra, ucunu hiç kaldırmadan üçgeni tamamlamışlar fakat şaşırtıcı bir şekilde şekli yönünün tersine çizmişler. Araştırmacılar bu sefer de insanların üçgeni neden saat yönünün tersine çizmeyi tercih ettiklerini değerlendirmiş. Değerlendirmenin sonucunda (人) “kişi” anlamına gelen bu karakter gibi çapraz çizgilerden meydana gelen simgeleri sağdan sola doğru yazdıkları keşfedilmiş. Peki, sağdan sola yazılan Arapça ve İbranice dillerini kullanan insanların daireleri nasıl çizdiğini tahmin edebilir misiniz? Benzer yazı diline sahip bu iki ülkedeki sonuçlar da aynı benzerlikte. Her iki ülkede de daireler çoğunlukla saat yönünde çizilmeyi tercih ediliyor.

Daire Çizimlerine Göre Normal veya Anormal Olmak

Asya ülkelerinde bir yazı yazarken kullandığınız karakterlerdeki çizgileri doğru sıraya göre çizmeniz oldukça önemli! Öyle ki, eğer çizgileri yanlış sırayla çizerseniz Japonya’da “eğitimsiz” olmakla suçlanabilirsiniz. Hadi, 1970’lerin Amerika’sına gidelim! Bu dönemde daire çizme şeklinize göre “anormal” bile olabilirsiniz. Amerika'da çocuklara uygulanan daire çizme deneyinde, onlardan her iki elleriyle de birer daire çizmeleri isteniyor. Eğer çocuk, yalnızca bir tanesini bile saat yönünde çizerse bilişsel ve davranışsal anomaliye sahip olduğu düşünülüyor. Hatta çocuğun şizofren olma olasılığı bile yüksek görünüyor! Bu durumda Japonya’da eğitimsiz olarak kabul edilen bir kişi Amerika’da normal; Amerika’da anormal bir kişi ise Japonya’da eğitimli oluyor. Yazımızın başında sorduğumuz soruyu tekrar hatırlayalım: İnsanların davranışları yaşadıkları topluma göre mi şekillenir yoksa toplumlar insanların davranışlarıyla mı oluşur? Tıpkı bu cevaplaması zor soru gibi dairenin hangi yönden çizilmesinin doğru olduğunu cevaplamak imkansız. Öyleyse bırakın geçmişi, bilimin ışığında geleceğe bakalım. Daireyi sağa doğru çizmenin veya sola doğru çizmenin kimseyi daha akıllı yapmayacağı kesin! Bu deney aslında bize çok daha ilgi çekici bir şeyi gösteriyor. Yazım dilimizin bile seçimlerimize nasıl etki ettiğini! Öyleyse, sizce verdiğiniz kararların yüzde kaçı yaşadığınız çevreyle bağımsızca, tamamen size ait?