Çin'in Kontrolden Çıkan Roketinin Parçaları Dünyaya Düşebilir!

Çin'e ait Long March 5B tipi roketin kontrolden çıkması, dünyayı yeni bir tehdide sürükledi. ABD Savunma Bakanlığı roketi izlediklerini, ancak roketin tam olarak nereye düşeceğinin son saatlere kadar bilinemeyeceğini ifade etti. CBS News'den William Harwood'a göre, bu durumun sebebi net değil. Bununla beraber, düşecek olan parçaların, şimdiye dek dünyaya düşen en büyük enkazlardan biri olacağı kaydedildi. Uzmanlar bu durumun bir felakete yol açabileceği uyarısında bulundu, can kaybı riskine dikkat çekti. Çin Komünist Partisi'ne ait, Global Time adını taşıyan gazete ise parçaların atmosferde kolayca yanabileceğini ve bunların insanlara zarar vermesinin uzak bir ihtimal olduğunu öne sürdü. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) sözcülerinden Mike Howard, konuyla ilgili açıklamalarda bulundu.

Olay Nasıl Gelişti?

[caption id="attachment_4451" align="alignnone" width="427"] Çin Roketi[/caption] İsterseniz önce bir geçmişe ve Çin'in stratejisine bakalım: Uzay çalışmalarına 1956’da başlayan ve yörüngeye ilk uydusunu 1970’te fırlatan Çin, ABD'yle Rusya’dan sonra dahil olduğu yarışta 2045'e kadar lider olmayı hedefliyor. Çin ve Rusya'nın ortak bir uzay istasyonu kurmak için yaptığı anlaşma, Çin'in bugüne dek imza attığı en önemli uluslararası proje olarak değerlendiriliyor. Çin'in öncelikli hedefi, 2023 yılına kadar yörüngede insanlı bir uzay istasyonu kurmak. Ülke, yörüngeye fırlattığı 200 uzay aracından sonra ağını daha da güçlendirme arayışında. Çin, milli uzay istasyonunun ilk parçası ve çekirdek modülü Tienhı'yı (Gök Uyumu) uzaya taşıma amacıyla harekete geçmişti. 29 Nisan’da roketin başarıyla fırlatılmasının ardından modül fırlatıcı ana aşamasından ayrıldı. Fakat gövde parçalanmaya başladı. Parçaların bir kısmının atmosferde yandığı tespit edildi. Düşüş 90 dakikada bir, saatte yaklaşık 17.324 mil hızla gerçekleşiyor ve yavaş yavaş irtifa kaybediyor. Öte yandan Çin, istasyonunun ek modülleri için 10 fırlatma daha planlıyor. 22 ton ağırlığında ve 30 metre boyundaki roketin parçalarının ABD’nin New York şehriyle İspanya’nın başkenti Madrid'in; Şili’nin güneyiyle Yeni Zelanda’nın Wellington şehrinin üzerilerinde bulunduğu iki paralel arasında bir bölgeye düşebileceği vurgusu yapıldı. Buradan hareketle parçaların 41 derece kuzey ve 41 derece güney paralelleri arasında bir bölgeye düşeceği öngörülüyor. Riskli bölgeler arasında İstanbul, Ankara ve Türkiye'nin diğer birçok şehrinin de bulunduğu söyleniyor ve enkazın bir metropol alanına düşme riskinden bahsediliyor. Harvard Üniversitesi'nde görev yapan astrofizikçi Jonathan McDowell ise roketin parçalarının büyük olasılıkla denize düşeceğini söyledi ve bunun "küçük bir uçak kazasına eşdeğer" olacağını tahmin ettiğini belirtti. Olayı, "Çin'in ihmalkarlığı" şeklinde değerlendirdi. Peki Türk bilim adamlarından açıklama geldi mi? Elbette bu "roket krizi"ne dair Türk bilim dünyasında da pek çok araştırma yapıldı, beyanlarda bulunuldu. Mesela İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü Astrofizik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Hüseyin Esenoğlu, modülü taşıyan roketin, eski teknolojiye sahip olduğunu ve püskürtme donanımı olmadığı için parçaların serbest kaldığını iddia etti. Küçük parçaların kurşun etkisi de yapabileceğini söyleyen Esenoğlu, "Erken uyarı sistemi sayesinde, riskin büyük olduğu yerlerde, tehlikeli durumları bertaraf etme zamanı kalabilir," şeklinde konuştu.

Tarihte Bir İlk Mi?

Çin’in daha önce uzaya yolladığı roketlerde de benzer bir sorun yaşanmıştı ve bu durum sıkça gündeme getiriliyor. Mayıs 2020'deki olayda parçaların çoğu yeryüzüne ulaşmadan yanıp yok olsa da Fildişi Sahili’nde birçok bina zarar görmüştü. Yeryüzüne ulaşan parçalar arasında büyük ve metal olanlar vardı. Kaza, can kaybı veya yaralanma olmadan atlatılmıştı. Bu enkaz, 1991'deki eski Sovyet uzay istasyonu Salyut 7'den bu yana kontrolsüz düşen en ağır enkazdı. Benzer şekilde 1979’da 77 tonluk Amerikan uzay istasyonu SkyLab atmosfere girmiş ve Avustralya üzerinde parçalanmış; NASA, "çevreyi kirlettiği" gerekçesiyle para cezası ödemişti. Her yıl yaklaşık 150 ton uzay donanımı dünyaya geri dönüyor ve şu ana kadar can kaybı olmadığı görülüyor. Şimdiye dek bunların büyük çoğunluğu Pasifik sularına gömüldü. Dünyanın dörtte üçünün sularla kaplı olmasından ötürü, Çin vakasının da suya düşmeyle neticeleneceği, tahminler arasında...

Şimdi Ne Olacak?

Washington DC'deki CBS Haber ekibi, Perşembe sabahı erken saatlerde ülkenin başkenti üzerinde küçük, titreyen bir ışık gibi görünen roket kalıntılarını haber verdi. Beyaz Saray Basın Sekreteri Jen Psaki, "uzay konusunda sorumlu davranışlar" hususunda enternasyonel çalışmalar yürütmek istediklerini açıkladı. Kontrolden çıkan uzay roketinin güzergahı, ABD Uzay Kuvvetleri'nce izlenmeye devam edilecek. Parçaların yeryüzüne ulaşacağı tarihler 8- 9- 10 Mayıs olarak tahmin ediliyor. Olay hakkında her gün bilgilendirme yapılacak. 18. Uzay Kontrol Filosu, roket gövdesinin konumu hakkında günlük güncellemeler sunuyor. Diğer birkaç kurum da gelişmeleri takip ediyor. Kaynaklar: https://www.theguardian.com/science/2021/may/06/chinese-rocket-falling-crash-to-earth-saturday-china-space-station-long-march-5b-us-space-command https://www.cbsnews.com/news/chinese-rocket-falling-debris/ https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-cinin-roketi-turkiyeye-dusebilir-istanbul-ve-ankara-tehlikede-6498906/1 https://www.ntv.com.tr/galeri/teknoloji/cinin-uzaya-gonderdigi-roket-kontrolden-cikti-her-yere-dusebilir,LLwmPi8CgUKIBrjXwZ1X0w/fD81niKNnEuoeLuwb9PQ_g https://www.trthaber.com/haber/dunya/cin-roketinin-parcalari-turkiyeye-de-dusebilir-578517.html http://www.gazetevatan.com/istanbul-ve-ankara-icin-buyuk-tehlike-dunya-teyakkuza-gecti-1389218-gundem-galeri-haber/?Sayfa=4 https://www.sabah.com.tr/dunya/2021/05/06/cin-roketi-tehlikesi-dunyaya-geliyor-saatler-kaldi-istanbul-ve-ankaraya-duser-mi?paging=4