Covid-19 Testiyle İlgili Merak Edilen 6 Büyük Sorunun Cevabı

Salgın döneminde pek çok insanın hayat rutinleri değişti ve özellikle sık seyahat eden ve kalabalık ortamlarda (dizi, film setleri gibi) çalışan kişilerin belirli aralıklarla Covid-19 testi yapması gerekli hale geldi. Peki pek çok kişinin belirli aralıklarla yaptırmak zorunda olduğu Covid-19 testiyle ilgili en çok merak edilen sorular hangileridir? İşte merak edilen 6 büyük sorunun cevabı.

1- Covid-19 Testleri Nasıl Çalışır?

2 ana Covid-19 tanı testi kategorisi vardır. Bunlar genellikle PCR testi olarak bilinen antijen testi ve nükleik asit amplifikasyon testleridir. Her iki testte vücudun, Covid-19'a sebebiyet veren SARS-CoV-2 virüsü ile enfekte olup olmadığının belirlenmesini sağlar.

PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testi, test edilen sürüntü veya tükürük örneğinde viral RNA olup olmadığının belirlenmesini sağlar. PCR testi, test merkezlerinde en sık kullanılan testtir. Bu testler, numuneden alınan virüsün RNA’larından birini DNA’ya dönüştürerek çalışır. Genellikle evde yapılan Covid-19 testlerinde de PCR testi tercih edilir.

Evde kullanılan kitlerin çoğu belirlenmiş olan viral proteinleri araştıran antijen testleridir. Hızlı antijen testlerinin önemli kısmı, koronavirüsün nükleokapsidi veya N proteinini bulmayı amaçlar. Bu protein, viral RNA'nın paketlenmesine yardımcı olur.

2- Testler Ne Kadar Doğru?

Her iki test türü de doğrudur ancak testlerin, güçlü ve zayıf yönleri vardır. Döngüsel kopyalama yapması nedeniyle PCR testleri çok hassastır. Kişi hastalığı bulaştıracak hale gelmeden önce de viral RNA bulundurabilir. Bu nedenle PCR testleri, hastalığın bulaş hızını düşürmeye de yardımcı olur. PCR testlerinin en büyük dezavantajı, vücut bulaşıcı virüsler üretmeyi bıraktıktan sonra bile RNA kalıntılarını toplayarak test sonucunun pozitif çıkmasına neden olmasıdır.

Evde yapılan kitler PCR testleri kadar hassas değildir. İmmünolog Gigi Gronvall, hızlı antijen testlerinin Covid-19 semptomlarına sahip olan hastaların covid olup olmadığının kesinleşmesi amacıyla kullanılabileceğini ifade etmiştir.

Hızlı antijen testlerinin hastaların Covid-19 semptomları gösterdikleri dönemde, doğruluk açısından PCR testleriyle rekabet ettiği çeşitli uzmanlar tarafından belirtilmiştir. Hızlı antijen testinin sonucunun negatif çıkması, kişinin enfekte olmadığı anlamına gelmez. Testin negatif çıkması, testin o esnada virüsü algılamadığı anlamına gelir. Uzmanlar virüsün kendini kopyalamaya başladığı günün ve saatin bilinmeyeceğini ve bu nedenle, birkaç gün arayla hızlı antijen testi yapılması gerektiğini ifade ediyorlar.

Bu durum, tatil veya partilerden önce Covid-19 testi yaptırmak istediğinizde antijen testini tercih edebileceğinizi gösterir. Hızlı antijen testi yaptırarak o esnada birilerine Covid-19 bulaştırma riskinizin olmadığından emin olabilirsiniz. Partide virüs kaptığınızdan şüpheleniyorsanız partiden eve gelir gelmez test yaptırmanızı tavsiye etmiyor Gronvall. Sağlık uzmanları test yaptırdıktan sonra 5 ila 7 gün arasında beklemeyi ve bu süre zarfında test yaptırmamayı öneriyorlar. Ancak virüsün son mutasyonlarından biri olan delta varyantında 3 ila 5 gün arasında hastanın pozitif olduğu belirlenebilir. Omicron varyantında ise hastanın ne kadar süre içerisinde pozitif sonuç alabileceği henüz bilinmiyor.

3- Aşıların COVID-19 Tanı Testleri Üzerinde Herhangi Bir Etkisi Var mı?

İlk bakışta aşının şüpheli sonuçlara neden olması kulağa mantıklı geliyor olsa da durum tam olarak böyle değil.

Spike ve N proteinlerini kodlayanlar da dahil olmak üzere pek çok PCR testinin, yalnızca viral genleri değil aynı zamanda virüsün genetik materyalini ve virüsün zarfını veya E proteinini kopyalayan bir RNA polimerazı da aradığı keşfedilmiştir. Bu yapılan herhangi bir Covid-19 tanı testinin, tüm hedef belirteçleri bulduğunda pozitif çıktığını gösterir.

Bu durum aşılar aracılığıyla vücuda giren maddelerin, Covid-19 tanı testlerinin pozitif çıkması için yeterli olmadığını gösteriyor. Ayrıca aşılardaki mRNA vücutta 24 ila 72 saat arasında kalıyor. Bu nedenle de aşıların PCR testi sonuçlarına herhangi bir etkisi olmuyor.

Antijen testlerinin önemli kısmı, spike proteinini değil, N proteinini tespit eder. Bu nedenle, aşı çok iyi çalışsa ve vücut enfeksiyonla mücadele edecek seviyelerde spike proteini üretse bile bu durum antijen testi üzerinde herhangi bir etkiye neden olmaz. Bundan dolayı da test sonuçlarını etkilemez.

4- Testler Viral Varyantları Tespit Edebilir mi?

Delta varyantı her iki tanı testinde de tespit edilebilir. Omicron varyantı ise N geninde nükleotid adı verilen 9 tane RNA yapı taşından yoksundur. Bu nedene omicron varyantının bazı tanı testlerinde çıkmama ihtimali vardır. Ancak Tide Laboratories adında özel bir PCR testi bulunur. Bu test ABD Gıda ve İlaç Dairesi raporlarına göre dünya genelinde 30’dan fazla yerde kullanılmaktadır. Bu özel test, yalnızca N genini bulmayı amaçlar ve bu sayede omicron varyantının teşhis edilmesi önündeki engellerde birini kaldırır.

Omicron varyantında, S geninin düşmesine neden olan spike proteininden 1 parça eksiktir. Bu durum kişinin omicron varyantı ile enfekte olduğunda bile spike geninin tespit edilemeyeceği anlamına gelir. Tanı testleri birden fazla viral gen aradığından dolayı bu durum genellikle sorun değildir. Ancak eksik bir sinyal olması kişinin delta değil de omicron virüsü ile enfekte olduğuna dair bir ipucu olarak kabul edilebilir. Ancak bu noktada alfa ve diğer bazı varyantların da S geninin düşmesine neden olduğu ve bu nedenle eksik bir sinyalin, omicron virüsü olduğu anlamına gelmediği bilinmelidir.

Ayrıca omicron virüsünün bazı türlerinin, S geninin düşmesine neden olmadığı rapor edilmiştir. Dolayısıyla hastada S geninin ve diğer belirteçlerin hastalık için pozitif olması kesin teşhisi sağlamaz. Bu durumda hastanın omicron virüsüyle enfekte olduğu düşünülürken hasta delta varyantı ile enfekte olmuş olabilir.

5- Evde Hızlı Bir Tanı Testi mi Kullanmalıyım Yoksa PCR Testi mi Yaptırmalıyım?

Gronvall hızlı tanı testi ve PCR testi arasında seçim yapılmasının tamamen zamanla ilgili bir konu olduğunu ifade ediyor.

Kişi Covid-19 hastası biriyle temasa geçmişse ve herhangi bir semptom göstermiyorsa PCR testi yaptırması, kişinin başkalarına virüs bulaştıracak hale gelmeden teşhis edilmesini sağlar. Gronvall PCR testinin, virüsün erken teşhis edilmesini sağladığını ve bu nedenle kişiye zaman kazandırabileceğini ifade ediyor. PCR testinin bu önemli faydasına engel olabilecek tek özelliğinin ise test sonuçlarının çıkmasının bazen birkaç günü bulmasıdır.

Hızlı tanı testleri Covid-19 semptomları olan ve başkalarına hastalık bulaştırıp bulaştırmayacağını öğrenmek isteyen kişiler açısından faydalı olabilir. Yakın zaman içerisinde piyasaya sürülmesi düşünülen antiviral ilaçların, hastalık semptomları ortaya çıktıktan sonra 3 ila 5 gün içerisinde kullanılması gerekiyor. Bu noktada hızlı tanı testleri insanların tedaviye başlamalarına yardımcı olabilir.

Kişi Covid-19 test sonuçlarını doktora bildirmediği sürece evde yapılan testler resmi olarak kayda geçmez ve bu durumda test sonuçlarının ikinci bir test ile onaylanması gerekebilir. Sigorta şirketleri bazı tedaviler için ödeme yapmadan önce veya hastalığın uzun vadede etkilerinin incelemek için kişinin Covid-19 olduğunu doğrulamak amacıyla bu tarz bir onay talep edebilir.

Gronvall uluslararası seyahat edecek kişilerden de bu tarz bir onay talep edilebileceğini ve kişinin hasta olmadığının doğrulanması için PCR testi istenebileceğini ifade ediyor.

6- Testler Ne Zamana Kadar Etkili?

Testler uygun koşullarda saklandığında belirli bir zamana kadar kullanılabilir. Örneğin Abbott BinaxNOW testinin 2°C ila 30°C arasında saklanması gerekir. 2 Kasım’da üretilen bu testin, 19 Haziran 2022’den önce kullanılması gerektiği de kutusunun üzerinde belirtilir.

Covid-19'un uzun yıllar boyunca hayatımızda kalacağı şimdiden belli. Bu durumda Covid-19 testi alırken testin uzun bir raf ömrüne sahip olması avantaj olarak kabul edilebilir. İnsanlar sosyalleşmek, çalışmak, güvenli şekilde seyahat etmek kısacası pandemi öncesindeki rutinlerini yapmak istediği sürece Covid-19 testleri hayatımızın bir parçası olarak kalacak.

Covid-19 ile hızla değişen dünya hakkında detaylı bilgi almak isterseniz buraya tıklayabilirsiniz.