Ölüm Taciri Olmakla Suçlanan Alfred Nobel Kimdir

İsveçli kimyager ve mühendis Alfred Nobel Kimdir? Dinamitin icadıyla adını dünyaya duyuran ve "ölüm taciri" olarak suçlanan ünlü mucidin Nobel Ödülleri'ne uzanan çarpıcı hayatına dair detaylar neler? İşte, Startup Teknoloji'den Mucitler serisinin on ikinci yazısı sizlerle!

Alfred Nobel Kimdir?

Alfred Bernhard Nobel, 21 Ekim 1833 tarihinde ailenin üçüncü çocuğu olarak Stockholm’de dünyaya geldi. Babası Immanuel bir mühendisken, annesi Andriette oldukça varlıklı bir aileye mensuptu. Alfred doğduğunda babası iflasın eşiğindeydi. Maddi açıdan zor günler geçiren Nobel ailesi, 1837 yılında Finlandiya’ya, 1842 yılında ise yeni bir hayat kurma amacıyla St. Petersburg’a taşındı. Burada babası bir atölye açtı. Annesi de bu sırada bir bakkal dükkanı işletmekle meşguldü. Alfred’in babası Immanuel, St. Petersburg’teki işlerini giderek büyüttü. Öyle ki bir süre sonra Rus ordusuna silah üretiyordu. Alfred Nobel, eğitim hayatının büyük bir çoğunluğunda özel öğretmenlerden ders aldı. Dil, edebiyat ve doğa bilimleri alanlarında son derece zengin bir öğrenim gördü. İsveççe, Rusça, Almanca, Fransızca ve İngilizce dillerini akıcı olarak konuşabiliyordu.

Edebiyata İlgi Duyarken Kimya Mühendisliği Eğitimi Aldı

Babası, Nobel’in tıpkı onun gibi bir mühendis olmasını istiyordu fakat o İngiliz edebiyatına ve şiire tutkuluydu. Babasının ısrarı üzerine kimya mühendisliği eğitimi almak için yurt dışına giden Nobel, iki yıl boyunca ABD, Fransa, Almanya ve İsveç’te yaşadı. Paris’te öğrenim gördüğü sırada, dönemin en ünlü kimyagerlerinden T.J. Pelouze’nin laboratuvarında çalışma fırsatı yakaladı. Laboratuvarda birlikte çalıştığı isimlerden bir diğeri de Acanio Sobrero’ydu. Sobrero, nitrogliserin adlı kuvvetli bir patlayıcı sıvı keşfetmişti. Baruttan daha güçlü olan bu madde basınç ve sıcaklığın yarattığı etkiyle çabucak patlayabiliyordu. Bu nedenle Nobel, nitrogliserinin aktif olarak kullanılmasının mümkün olmadığını düşünüyordu. 1852 yılına gelindiğinde ailesi Alfred’i St. Petersburg’a çağırdı. O dönem babasının işleri artık eskisi kadar iyi gitmiyordu çünkü Kırım Savaşı’nın sonlanmasıyla Rus ordusu Immanuel Nobel’den silah sipariş etmeyi bırakmıştı. Kısa bir süre sonra Nobel ailesi bir kez daha iflas etti. Bu gelişmenin ardından Immanuel Nobel, oğlu Emil ve Alfred’le beraber Stockholm’e döndü.

Nitrogliserin Araştırmalarında Felaket Yaşandı

Alfred Nobel, Paris’ten ayrıldığı günden itibaren nitrogliserin hakkında araştırmalar yapmaya devam ediyordu. 1863 yılında Stockholm’e taşındığında da çalışmalarını aksatmadan sürdürdü. Fakat bir gün nitrogliserin araştırmaları büyük bir felakete yol açtı. Deneyleri sırasında meydana gelen patlama dört kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Ölenlerin arasından küçük kardeşi Emil de vardı. Bu olay, onun Stockholm kentinde bir daha çalışma yapabilmesini yasakladı. Alfred Nobel, yaşanan faciadan sonra Malaren Gölü yakınlarında bir mavnaya taşındı. Nitroglisierin araştırmalarını bu bölgede gerçekleştirmeye karar verdi. Onun çalışmaları, bu kolay patlayan maddenin kullanım yöntemlerini geliştirmek üzerineydi. 1863 yılında Stockholm’de nitrogliserin yapımına başladı. Birkaç ay sonra deneyleri sırasında bir patlama oldu ve laboratuarını kaybetti. Fakat Nobel için pes etmek söz konusu değildi. 1865 yılında bir fabrika kurdu ve çalışmalarına hız kesmeden devam etti. Nobel, çok geçmeden ikinci fabrikasını da açtı.

Birçok Patlayıcı Madde Keşfetti

1864 yılına gelindiğinde yıllar süren araştırmaları sonucunda önemli bir keşfe imza attı. Alfred Nobel, patlamalarla ve kayıplarla dolu deneylerinin sonucunda dinamit barutunu buldu.1877 yılında da Balistit adlı bir başka barut tasarladı. 1879 yılında her şeyin başladığı yer olan Paris’e döndü ve bir laboratuar kurdu. Burada dumansız barut adını verdiği, nitrogliserin ile nitroselüloz birleşiminden meydana gelen itici barutu keşfetti. Alfred Nobel, buluşları nedeniyle İngiliz Hükümeti tarafından mercek altına alındı. Birkaç yıl sonra kordit adlı yeni bir patlayıcı madde keşfettiğinde aleyhine dava açıldı. İngiliz Hükümeti’nin açtığı bu davayı Nobel kazandı. Aynı dönemde ünlü bilim insanı, Paris yakınlarında yaşarken Fransa karşıtı bir ittifakta İtalya’nın tarafını tuttuğunda büyük tepki topladı. Bir süre sonra artan baskılar nedeniyle Paris’i terk etmek zorunda kaldı. Hayatının geri kalanını İtalya’nın San Remo kentinde geçirdi.

Bilimdeki Başarılarını Ticari Hayata Döktü

Sahip olduğu patlayıcı patentleri sayesinde 20 farklı ülkede 100’e yakın şirketi vardı. Bu şirketler çoğunlukla silah ve patlayıcı üzerineydi. Ticaret hayatındaki öyle başarılıydı ki ülkenin neredeyse bütün silah ve patlayıcı ihtiyacı Alfred Nobel tarafından karşılanıyordu. Onun patlayıcılar konusundaki başarısından kardeşleri Ludvig ve Robert de faydalandı. Bu iki kardeş dinamitin yardımıyla petrol yataklarını kolay ve pratik bir şekilde keşfedebiliyordu. O dönem Kafkaslardaki birçok petrol yatağı onların kontrolü altındaydı. Petrol işlerinden Nobel ailesi büyük bir servet elde ediyordu.

“Ölüm Taciri, Öldü!” Manşeti Vasiyetini Değiştirtti

Takvimler 1888 yılını gösterdiğinde Alfred Nobel’in kardeşi Ludvig hayatını kaybetti. O gün bir Fransız gazetesinin manşetine büyük harflerle “Ölüm Taciri, Öldü!” yazılmıştı. Fransız gazeteleri Ludvig’in ölümünü Alfred Nobel’in ölümü olarak haber yapmıştı. İcat ettiği patlayıcılar ise “İnsanları öldürmenin en hızlı yolu” olarak betimlenmişti. Bu yanlışlık Nobel’in, öldükten sonra insanların onun hakkında ne düşüneceğini merak etmesine neden oldu. Buluşları nedeniyle yaşamı boyunca pişman olduğu söylenen Nobel, öldüğünde gazetelerde “Ölüm Taciri” olarak anılmak istemediği için vasiyetinde büyük bir değişiklik yaptı. Servetinin %94’ünü belirlediği beş kategoride başarı elde eden birer kişiye ödül olarak vermeye karar verdi. Üstelik bu ödüllerin her yıl tekrarlanmasını ve bir gelenek haline gelmesini arzu ediyordu. Nobel vasiyetinde seçtiği kategorileri fizik, kimya, fizyoloji/tıp, barış ve edebiyat  olarak belirlemişti. Nobel Ödülleri, işte bu şekilde ortaya çıktı.

Bilim İnsanları Başarılarını Nobel Ödülü ile Taçlandırdı

Alfred Nobel, 10 Aralık 1896 yılında San Remo kentinde beyin kanaması nedeniyle hayata veda etti. Hiç evlenmeyen ve hiç çocuğu bulunmayan Nobel, vasiyetinde servetine dair tüm detayları belirlemişti. 1900 yılında İsveç hükümeti Nobel Vakfı’nı kurarak Nobel Ödülleri’ni hayata geçirdi. İlk ödülü röntgeni keşfeden Wilhem Röntgen aldı. O tarihten itibaren ödüller, bu beş kategoride kendini kanıtlayan isimlere verilmeye devam edildi. 1968 yılında İsveç Hükümeti, Alfred Nobel’in ticari başarısına da dikkat çekmek amacıyla Nobel Ödülleri’ne ekonomi dalını eklendi. Nobel Ödülleri her yıl 10 Aralık’ta, Alfred Nobel’in ölüm tarihinde verilmektedir. İcatları sayesinde tartışılan bir isim olan Nobel hakkında sizin yorumlarınız neler?