Türkiye Dijital Varlıkları Giderek Daha Fazla Kullanıyor

Uluslararası bir vergi avukatı ve CPA olan Selva Özelli, aylık Expert Take sütununda, gelişmekte olan teknolojiler ile sürdürülebilirlik arasındaki kesişimi ele aldı. Vergiler, AML/CFT düzenlemeleri ve kripto ile blok zincirini etkileyen yasal konular hakkındaki en son gelişmeleri sundu. Medeniyetin beşiği olan Türkiye, yüksek enflasyonlu ekonomisine rağmen sessizce dijitalleşiyor. Her geçen gün liranın oynaklığı ise Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) fiyatlarıyla ilişkilendirilmeye başlıyor.

2021 yılının dördüncü çeyreğinde, TL/USD döviz kuru Aralık ortasına kadar altı hafta içinde dolar başına 9'dan 18,5 liraya yükseldi. Ardından 10 liraya kadar değer kaybetti. Daha sonra 13,87 liraya civarında kaldı. Bu durum para birimini oldukça değişken bir varlık haline getirdi.

Türk Lirası'ndaki oynaklık, Recep Tayyip Erdoğan'ın yüksek enflasyon ortamında ve merkez bankasının tavsiyesi dışında gerçekleşen ters orantılı faiz indiriminden kaynaklandı. Yüksek enflasyon, nakit değerini düşürme ve George Soros gibi üst düzey hedge fon yöneticilerinin yanı sıra profesyonel ve kurumsal yatırımcılarında kripto para birimlerine yönelme eğilimlerini artırdı. Enflasyon %20'nin üzerine çıkarken Cointelegraph'ın haber editörü Erhan Kahraman 2021 yılında şunları söyledi:

Beklenmedik bir şekilde, kripto para piyasası 2022 yılının ilk işlem haftasında değer kaybetmeye başladı. Sonuç olarak, 2021 yılında sırasıyla %100 ve %300 yükselen Bitcoin ve Ethereum ayı piyasası bölgesine girdi. 

İlk olay, ABD Merkez Bankası'nın Aralık ayı toplantısının tutanaklarının yayımlanması olarak kayıtlara geçti. ABD merkez bankasının pandemi dönemi teşvikini azaltacağı ve faiz oranlarını beklenenden daha erken yükseltmeye başlayacağı ima edildi. Bunun ardından Bitcoin fiyatı Kasım 2021'deki tüm zamanların en yüksek seviyesinden aşağı doğru hareket ederek %40'ın üzerinde bir düşüş yaşamaya başladı. Benzer şekilde, haberin ardından Ethereum %13'ün üzerinde değer kaybetti.

İkinci olay, dünyanın en büyük ikinci Bitcoin madencilik merkezi olan Kazakistan'da, ülkenin hükümetinin görevden alınmasına ve internet hizmetlerinin kapatılması oldu. Bunun ardından Bitcoin madencilik operasyonlarında %13 azalma yaşandı.

Üçüncü olay, milyonlarca insanı hasta bırakarak uzun vadeli sosyal ve ekonomik kalkınmaya zarar veren pandemi dönemine ilişkin açıklamalar oldu. Dalgalanmalardan etkilenerek zaten çökmekte olan sağlık sistemlerini sular altında bırakan COVID-19'un Omicron varyantının dünya çapında hızla yayılması da oldukça etkilendi. İnsanların sürekli virüs korkusuyla yaşamaması gerektiği fikrini pekiştiren BioNTech'in Alman-Türk kurucu ortağı, virüsün birkaç yıl daha hayatımızda olacağını söyledi. Bununla birlikte, beklenmedik piyasa çöküşü, Türk yatırımcıları kripto paralardan uzaklaştırmak için yeterli bir sebep olmadı. Yatırımcılar kripto paraların  zayıflayan liraya ve çift haneli enflasyona karşı bir korunma olduğuna inanmaya hala devam ediyor.

İlk Çevre Dostu, Güvenli Kripto Para Birimleri

İlk kripto para birimini tasarlayan Satoshi Nakamoto olarak bilinmektedir. Aslında 2003 yılında ilkini tasarlayan Ava Labs CEO'su, Türk-Amerikalı Emin Gün Sirer'dir. Emin Gün Sirer aynı zamanda Cornell Üniversitesi'nde profesör ve Kripto Para Birimleri ve Akıllı Sözleşmeler Girişimi'nin eş direktörüdür.

2019'dan beri Sirer, yüksek işlem hacmi için yeni bir fikir birliği mekanizması kullanan çevre dostu bir blok zinciri olan Avalanche'ı oluşturmaya odaklandı. Sirer’e göre, Avalanche, pahalı, enerji yoğun donanım yerine zorlu matematik ve bilimi ölçeklendiren yüksek performanslı, çevre dostu bir blok zinciridir. Özünde, Avalanche konsensüsünün yeniliği, doğrulama düğümleri arasında gereken iletişim miktarını azaltır. Bu da ağdaki milyarlarca dolarlık değeri güvence altına almak için gereken donanım ve gücü azaltır. Bir adım daha ileri götürüldüğünde, Avalanche 'hareketsiz' bir protokoldür. Yani ağ etkinliği yavaşlarsa, düğümler neredeyse diğer tüm platformlarda gördüğümüz gibi sürekli olarak enerji harcamayacaktır. Sirer, konu hakkında şöyle konuştu:

Siber güvenlik ve havacılık şirketi olan Sierra Nevada Corporation (SNC), Türk-Amerikalı çift Eren ve Fatih Özmen tarafından ortaklaşa kurulmuştur. SNC, cihazların kriptografik altyapısnı modernize etmek için kısa süre önce Ultra ile ortaklık kurmuştur. SNC'nin “Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu” kapsamında yer alan bazı girişimleri bulunmaktadır. Bilinen girişimleri arasında ise devlete ait savunma, yazılım ve elektronik şirketleri Aselsan ve Havelsan yer almaktadırç

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye'nin temel amacının siber savunma sistemleri, yüksek teknoloji ve havacılık sistemlerinde kullanılan tüm teçhizatı üretmek olduğunu söyledi.

Merkez Bankası Dijital Para Birimi

Atlantik Konseyi'ne göre, Türkiye dahil 87 ülke merkez bankası dijital para birimini (CBDC) araştırmaları üzerinde çalışıyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Araştırma ve Geliştirme Projesi kapsamında Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu'nu kurdu. Bu işbirliğinde Aselsan, Havelsan ve Tübitak Bilgem ile birlikte çalışacağını açıkladı. Proje, ülkenin mevcut ödeme altyapısını tamamlamak için dijital bir lira getirmenin potansiyel faydalarını araştırıyor. Bu araştırmanın ilk aşamasının sonuçlarının, testler tamamlandıktan sonra 2022 yılında açıklanması bekleniyor.

Cointelegraph Türkiye'den Kahraman konu ile ilgili olarak şunları söyledi:

Değiştirilemez Token’ler (NFT)

Ödüllü Türk-Amerikalı yeni medya sanatçısı Refik Anadol'un “Makine Halüsinasyonları: Mercan Düşleri”, 2021 Art Basel Miami Beach sırasında olduça konuşuldu.

Anadol, Microsoft, Google, Intel gibi bilinen isimlerin ekipleriyle ortaklaşa çalışarak halka açık bir sürükleyici sanat eserinde yapay zekayı kullanan ilk sanatçıdır. Bu isimlerin yanında Nvidia, IBM, Panasonic, Siemens, Epson, Harvard, California-Los Angeles Üniversitesi gibi kuruluşlarla da işbirliği yapmıştır. Anadol, soyut ortamlar yaratan veriye dayalı makine öğrenimi algoritmalarından oluşan çalışma gövdesine, en son bilim, araştırma ve teknolojileri uygular.

Editör Kahraman konuyla ilgili şöyle konuşuyor:

Luc Navarro tarafından kurulan  Avenue 10 Gallery’nin Paris ve Bangkok’ta şubeleri bulunmaktadır. Avenue 10 Gallery, Ethereum tabanlı OpenSea'de satılan üst düzey NFT'ler sunmak için fiziksel sanat eserlerini dijitalleştirmektedir.

Türkiye ve Kripto Para Birimlerinin Düzenlenmesi

Şu anda Türkiye'deki kripto ile ilgili tüm gelişmeleri yöneten net bir düzenleyici mevcut değil. Cumhurbaşkanı Erdoğan, kripto varlıklarla ilgili mevzuatın mecliste (TBMM) hazır olduğunu ancak henüz kesin bir tarih olmadığını söyledi.

Kripto para birimleri, yayımlanan hükümet belgelerinde kripto varlıklar olarak anılmaktadır. Kripto varlıkların farklı yönleri üzerinde çalışan farklı kurumlar şunlardır: Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), AML ve uyumluluk konularında kripto servis sağlayıcılarını (kripto borsaları) aktif olarak denetlemektedir. Merkez bankası, kripto varlıklarının ödeme yönünü düzenlemektedir. 2021 yılı Nisan ayında kripto varlıkların ödeme yöntemi olarak kullanılması Merkez Bankası tarafından yasaklandı. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), ICO'lar ve token teklifleri de dahil olmak üzere kripto pazarını duruma göre yönetir.

2021 baharında, Thodex ve ardından Vebitcoin olmak üzere iki Türk kripto para borsası kapatıldı. Binlerce yatırımcı 2 milyar dolarlık bir dolandırıcılığın kurbanı oldu.

1 Mayıs 2021'de Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kara Para Aklama ve Terör Finansmanıyla Mücadele düzenlemeleri kapsamında faaliyet göstermesi gereken kurumlar listesini güncelledi.  Güncellemenin ardından kripto para borsalarını ekleyen bir cumhurbaşkanlığı kararnamesi yayımladı. Aynı ay MASAK , kripto para borsalarını aşağıdakileri zorunlu kılarak kara para aklama ve terörizmin finansmanını önlemeyi amaçlayan bir rehber yayınladı. Bunun içerisinde ise aşağıdaki maddeler yer aldı.

1) Müşterileri belirlemek

2) Şüpheli işlemleri bildirmek

3) Bilgi ve belge sağlamak;

 4) Tutarlı bir şekilde bilgi sağlamak

5) Belgeleri saklamak. 

MASAK, Türkiye'deki kripto para birimiyle ilgili operasyonlara ilişkin soruşturmalarını da hızlandırdı.

MASAK, önde gelen kripto para borsası Binance'in Türkiye şubesi BN Teknoloji'nin Kara Para Aklamayı Önleme kontrollerinde eksiklikler tespit etti. Ardından borsanın 8 milyon lira (duyuru sırasında yaklaşık 750.000 $) para cezası ödemesine karar verdi.

Ayrı bir gelişmede, Türkiye'nin İhlas Haber Ajansı’ndan geldi. Türk polisi 11 yerde eş zamanlı baskınlar düzenledi. Bu baskınlarda Twitch's Bits sanal para birimini yaklaşık 10 milyon doları aklamak için kullanan 44 şüpheliden 40'ını tutukladığını bildirdi.

Türkiye içinde Kripto Para Birimlerinin Vergilendirilmesi

Kripto para birimleri Türkiye vatandaşları tarafından giderek daha fazla kullanılmaktadır.  Bununla birlikte, şu anda kripto para birimlerinin veya NFT işlemlerinin vergilendirilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Kılınç Hukuk & Danışmanlık'tan Eren Can Ersoy ve Ezgi Kartın bu konuyla ilgili konuştu. Kripto para birimlerinin "menkul kıymet" veya "emtia" olarak nitelendirilmesi durumunda vergi muamelesinin şu şekilde olacağını açıkladı :

Menkul Kıymetler: Kripto para birimlerinin, ilk madeni para teklifleri gibi menkul kıymetler olarak nitelendirilmesi için, "finansal varlıklar" olarak muamele görmeleri gerekir. Bu durumda, 2021 yılında kripto para alım satımından elde edilen kazançlar ile kripto para borsalarının kazandığı komisyonların 19.000 lirayı aşan kısmı genel olarak gelir vergisine tabi olacak ancak katma değer vergisine (KDV) tabi olmayacak.

Emtia: Kripto paralar Bitcoin gibi emtia olarak kabul edilirse ve mükellef bir ticaret veya işle meşgul değilse, 2021 için 43.000 liranın üzerindeki kazançlar genellikle gelir vergisine tabi olacaktır. Mükellef bir ticaret veya işletme ile uğraşıyorsa, kâr ticari kazanç olacak ve kripto para birimleri KDV'nin yanı sıra gelir vergisine tabi olacaktır.